Etyka Biznesu Wykład 2

1 WPROWADZENIE DO ETYKI BIZNESU: Etyka a biznes . Moralność życia gospodarczego. Pojęcie etyki i moralności. Nieetyczne praktyki działań gospodarczych w USA, Unii Europejskiej i Polsce. Sens refleksji etycznej nad gospodarką.
1.1 POJĘCIA PODSTAWOWE

a ETYKA, BIZNES.
Business i słowa z nim związane: busy, businesslike wskazują na : zapracowanie, na pracowitość, rzeczowość związaną z podejmowaniem działalności gospodarczej jak również na prowadzenie interesów.
Ludzi biznesu jak i etyków od czasów co najmniej Arystotelesa nurtuje zagadnienie dotyczące istoty działania gospodarczego czy ogólniej samego biznesu.
Według Arystotelesa możemy podejmować dwa rodzaje działań na polu biznesu. Pierwszy rodzaj działalności skierowany jest na utrzymywanie dobrej kondycji antycznego przedsiębiorstwa jakim było gospodarstwo rodzinne czyli oikos. Stanowiło ono organizację, w której funkcje gospodarcze i społeczne wiązały się z obowiązkami powstałymi z więzi wspólnoty jaką jest rodzina i z przymusów ustroju niewolniczego. W czasach nowożytnych niewolników zastąpiły maszyny i pracownicy najemni a potem cała sieć urządzeń automatycznych i komputerów obsługiwanych przez personel W polu. etyki biznesu pojawiła się kwestia obrony godności i strzeżenia wartości osobowych.
Można jednak mimo, zmieniającej struktury gospodarczej mówić o prowadzeniu działalności gospodarczej wywodzącej się z idei kierowania oikos. Sztukę prowadzenia oikos nazywał Arystoteles oikonomiką. Prowadzą ją współcześni przedsiębiorcy i te grupy menedżerów, którym leży na sercu przede wszystkim utrzymanie dobrej kondycji firmy. Osiąga się ją nie na drodze szukania łatwego, szybkiego zysku i tym samym narażania firmy na zbytnie ryzyko lecz poprzez działania długofalowe umacniające miejsce firmy na rynku.
W tym duchu we współczesnej etyce biznesu ukształtowało się przekonanie, że maksymalizacja zysku nie jest celem działania gospodarczego a rezultatem jego prawidłowej realizacji.
„ Biznes nastawiony jest na zysk. Jednak osiąga go dostarczając dobra i usługi, a znaczną część inwestuje stwarzając miejsca pracy. Zysk nie jest końcem ani celem ostatecznym działalności gospodarczej jest on rozdzielony i ponownie inwestowany.” Uzyskanie zysku jest efektem właściwego działania gospodarczego, służy do pomiaru kondycji firmy i w tym sensie stanowi przedmiot zabiegów, ale nie jest celem w tym sensie że każda czynność w ramach projektowanych działań gospodarczych od razu ma przynieść zysk i tylko takie działania , które natychmiast przynoszą zysk są podejmowane.

Kiedy prawidłowo zostaje przeprowadzony projekt gospodarczy czy operacja finansowa to wtedy też automatycznie wzrasta wartość właścicielska firmy na którą składa się suma oczekiwanych dywidend oraz zysk kapitałowy jaki osiągnąć może właściciel ze swojego wkładu inwestycyjnego. Jej wzrost ma być celem współczesnego biznesu. „ Celem definiującym biznes jest maksymalizacja wartości dla właściciela w długim okresie przez sprzedaż towarów i usług” Firma solidna o dobrej opinii podejmująca długofalowe projekty gospodarcze i poprzez uczciwe działanie redukująca ryzyko związane z pokusą uzyskania szybkiego zysku stanowi rzeczywistą wartość dla właściciela jej akcji. Taki jest cel prowadzenia przedsiębiorstwa.
Jednak jak zauważył już Arystoteles w IV w p.n.e. oprócz sztuki zarządzania gospodarstwem (oikonomia) istnieje sztuka zarobkowania (chremastyka). Określa ona sposoby osiągania jak największego zysku, przeważnie z samych operacji finansowych. Nie chodzi o rozwój przedsiębiorstwa ani o zapewnienie godziwych warunków życia dla własnej rodziny czy jak to ma miejsce współcześnie dla pracowników. Celem staje się szybki zysk a motywem bogacenie bez granic. Nieograniczona żądza posiadania więcej i więcej (pleonaksja) prowadzi do podejmowania działań nie liczących się z normami etycznymi. Jest również przyczyną nie osiągnięcia głębokiej satysfakcji płynącej z poczucia spełnienia. Ten stan spełnienia, wewnętrznej harmonii nazywał Arystoteles swoistym rodzajem szczęścia :eudajmonią. Żądza posiadania nie mająca granic: pleonaksja prowadzi do odczuwania stałego niezadowolenia z aktualnego stopnia bogactwa.



ETYKA BIZNESU
Istnieje zależność pomiędzy stopniem zdziwienia jakie budzi termin: etyka biznesu a rozwojem gospodarczym. Im gospodarcze powiązania stają się bardziej skomplikowane, im działają większe firmy, w których trzeba profesjonalnie zarządzać i nie można pozwolić sobie na nie uwzględnienie wszystkich czynników warunkujących uprawianie biznesu, tym z większym zrozumieniem ukazuje się konieczność zajmowania etyką biznesu.
To zrozumienie wiąże się również z poziomem moralnym reprezentowanym przez pracowników i studentów.
Duży wpływ ma też faza rozwoju kultury organizacyjnej jaka cechuje dane przedsiębiorstwo jak i dominujący rodzaj kultury rynkowej. W oparciu o ich doświadczenie pracownicy i studenci zdobywają bądź tracą przeświadczenie o potrzebie etyki w działaniu biznesu.
Etyka biznesu (business ethics) uprawniana w Stanach Zjednoczonych stanowi przedmiot kursów M.B.A.
Zainteresowanie etyką biznesu i potrzeba jej prezentacji na uczelniach amerykańskich zostało zainspirowane z początku serią katastrof ekologicznych wywołanych całkowitym brakiem odpowiedzialności, niemoralnym zachowaniem koncernów jak i spektakularnymi aferami na giełdzie amerykańskiej.
1984 Bhopal : zginęło 2000 osób a 100 tys. osób było poszkodowanych w wyniku wybuchu w fabryce nawozów sztucznych ( odwlekanie decyzji z zamknięciem, prośba rządu Indii na kontynuację produkcji, gdyż fabryka produkowała potrzebne nawozy i dawała miejsca pracy, brak odpowiedzialności),
1988 Piper Alfa pracująca dla Shella zatrucie Morza Północnego,
1999 Exxon Valdez wyciek 11,2 ml galonów ropy na wybrzeża Alaski i Kolumbii Brytyjskiej
Tak więc, sama historia działalności gospodarczej ukazując nieetyczną stronę kapitalizmu zmusiła niejako do zajęcia się problemami etycznymi życia gospodarczego.
1987 Powstaje inicjatywa ludzi biznesu: John Shade przechodzący na emeryturę Przewodniczący komisji papierów wartościowych przeznacza 20 milionów dolarów na ufundowanie pierwszej Katedry Etyki Biznesu w Szkole Harwardzkiej.
Argumentacja na rzecz uprawiania etyki biznesu :
Etyka, jej poznanie i stosowanie ma służyć lepszemu robieniu interesów. Odpowiedzialność etyczna ma usprawnić działanie firm i zmniejszać koszty ewentualnych konfliktów wypływających z nieznajomości przez świat biznesu obowiązujących reguł moralnych. ETYKA SIĘ OPŁACA.
Etyka biznesu prowadzi etyczną refleksję nad zachowaniami ludzi pełniącymi określone role w organizacjach. Pokazuje jak najlepiej mają pełnić swoje funkcje. Ukazuje zadania, przed którymi staje organizacja - spółka jak i jednostki. Etyka biznesu jest, więc uprawiana przede wszystkim, jako uzupełnienie teorii zarządzania. ETYKA USPRAWNIA ZARZĄDZANIE.
Etyka biznesu ma wytworzyć umiejętność kierowania ludźmi w oparciu o etykę . Etyczne przywództwo, jako zadanie dla liderów, profesjonalistów działających w biznesie rodzi przed etyką biznesu specyficzne zadanie. ETYKA BIZNESU NARZĘDZIEM LIDERÓW..

Etyka biznesu rozważa zagadnienie o fundamentalnym znaczeniu dla samej etyki i dla samego biznesu, a mianowicie zagadnienie ewentualnego ponoszenia odpowiedzialności moralnej przez spółki prawa handlowego oraz przez jednostki w niej działające.
ETYKA BIZNESU ROZPATRUJE PROBLEM ODPOWIEDZIALNOŚCI PRACOWNICZEJ I KORPORACYJNEJ.
Najskrajniejsze stanowisko reprezentuje Milton Friedman głoszący, że etyka biznesu jest ideologią i jest niepotrzebna, gdyż wystarczy by „zaangażować się w otwartą i wolną konkurencję bez podstępu i oszustw” . W biznesie wystarczy zwykła przyzwoitość. ” Powinnością menedżera jest maksymalizować zysk”

Etycy biznesu nie zgadzają się z tym osądem i starają się wyciągnąć konsekwencje z faktu odpowiedzialności moralnej ponoszonej przez spółki.
Edward Freeman przedstawia koncepcje modelu zarządzania spółką uwzględniającą prawa osób żywotnie zainteresowanych (stakeholders) wobec których firma może mieć określone zobowiązania. Należą do nich często osoby i wspólnoty, na które ma wpływ działalność organizacji np. wspólnoty lokalne. Widać na tym przykładzie, że refleksja etyczna nad biznesem prowadzi w konsekwencji do przebudowy schematów zarządzania firmą (powoływania np. komisji mieszanych, w których pewien głos mają osoby żywotnie zainteresowane).
Etyka biznesu może więc usprawniać zarządzanie. Dlatego też jej nauczanie na kursach M.B.A. ma często bardzo praktyczny wyraz polegający na rozwiązywaniu lub komentowaniu przykładów (keysów), czyli polega na analizie studium przypadku czy przybiera na wzór innych programów nauczania, postać gier decyzyjnych uwzględniających problematykę etyczną.
Richard W. Doss, w książce pod tytułem „Etyczny biznes” uważa, że do istotnych zadań etyki biznesu należy na początku uświadomienie natury samego życia gospodarczego i celu jaki ma realizować świat biznesu. Przedstawia on cztery zadania jakie stoją przed etyką biznesu:
ZADANIA ETYKI BIZNESU.
Pierwszym podstawowym zadaniem etyki biznesu jest ukazanie etycznych problemów jakie nastręcza działanie podlegające ocenie ekonomicznej i jednocześnie respektujące nakazy społecznej odpowiedzialności.
Drugim zadaniem stojącym przed etyką biznesu jest zajęcie się problematyką etyki pracy. Sprowadza się ono do odpowiedzi na pytania: o jakość relacji pomiędzy pracodawcą a personelem, o bezpieczeństwo pracy, o lojalność, dyscyplinę, prawa, o prawo do ujawniania nieetycznych zachowań organizacji, o prywatność i konflikt interesów. Następnie etyka biznesu zajmuje się etyką zawodową szczególnie prawników, polityków dziennikarzy, czyli wszystkich tych, którzy korzystają z dostępu do poufnych informacji. Przy czym etyka biznesu zwraca baczną uwagę na kwestie prywatności i zaufania.
Trzecim zadaniem etyki biznesu stanowi rozpatrzenie zespół problemów związanych z relacją pomiędzy konsumentem a światem biznesu. Należą do nich zagadnienie odpowiedzialności producenta za bezpieczeństwo i jakość produktu jak i za właściwą reklamę.
Czwartym zadaniem , które podejmuje etyka biznesu jej przemyślenie zespołu zagadnień dotyczącego stosunku świata biznesu do naturalnego środowiska, populacji i odpowiedzialności za przyszłe pokolenia.
Natomiast Manuel G. Velasquez, w książce pod tytułem „ Koncepcje i przykłady etyki biznesu” stwierdza, że, celem etyki biznesu jest: „ zdobycie przez menedżerów wiedzy, która pozwoli im na rozpoznanie i konfrontacje z rodzącymi się w firmie dylematami moralnymi. W tym celu niezbędną staje się (według autora) potrzeba poznania etycznych zasad i etycznych koncepcji” .
Z kolei Elizabeth Vallance w książce pod tytułem: ”Etyka biznesu w działaniu” z brytyjskiej perspektywy w bardzo podobny sposób jak Amerykanie określa czym ma być etyka biznesu.
Zwraca ona bowiem uwagę na usprawnienie funkcji decyzyjnych. Etyka biznesu ma stanowić zespół dyrektyw i system kontroli decyzji z punktu widzenia korporacji.
Etyka biznesu jak widać z załączonych charakterystyk stanowi rodzaj etyki stosowanej o ściśle określonym celu.
Możemy postarać się o uporządkowanie wymienionych celów etyki biznesu.
CELE ETYKI BIZNESU:
1. Podstawowym celem sytuującym etykę biznesu w obszarze problematyki sprawnego zarządzania stanowi podejmowanie decyzji trafnych z punktu organizacji, a więc ekonomicznie i etycznie uzasadnionych jak i rozwiązywanie konfliktów etycznych powstałych w wyniku działania organizacji. Narzędzia i procedury etyki biznesu pełnią funkcję systemu nawigacyjnego nadającego bezpieczny kierunek działaniom gospodarczym.
2. Kolejnym celem jaki stawia przed sobą etyka biznesu jest zapewnienie maksymalnej efektywności poprzez eliminację możliwości konfliktów w długim okresie czasu.
3. Etyka biznesu umożliwia również odnalezienie wspólnych reguł dla stron konfliktu, połączenia wymogów organizacyjnych z poszanowaniem wartości osobowych. Wprowadza etyczne standardy zachowań.
4. Jej celem jest też etyczna analiza zobowiązań zawodowych.
5. Etyka biznesu ma również na celu poszerzenie zakresu racjonalności. Odsłania ona szerszą perspektywę kalkulacji zysków i strat. Dotyczy ona nie tylko interesów indywidualnych pracowników czy firmy, ale ukazuje potrzebę uwzględnienia przy analizie zysków i strat również interesów lokalnych, regionalnych a nawet globalnych.
6. Należy również wspomnieć o celu integracyjnym etyki biznesu, który spełnia dzięki ustaleniu jednolitych norm obowiązujących wszystkich działających na rzecz organizacji.

Wymienione powyżej cele w sposób ścisły wyznaczają zakres i głębie problematyzacji związków pomiędzy etyką a ekonomią, życiem gospodarczym a moralnością. Owe związki zawsze są badane ze względu na cel określony przez etykę biznesu. Również w dużej mierze samo uzasadnienie etyki biznesu odwołuje się do podniesienia efektywności, jakie osiąga się przez wprowadzenie procedur etycznych przy podejmowaniu decyzji gospodarczych.
Zastosowanie teorii etycznych przez etykę biznesu ulega często pewnemu ograniczeniu ze względu na wymogi rentowności przedsiębiorstw. W tym sensie etyka biznesu ukazuje na ile teorie etyczne mogą być zrealizowane przez świat biznesu bez szkody na efektywność działania, a w jakich przypadkach należy bezwzględnie zachować wartości nawet kosztem dalszego prowadzenia biznesu.
Tworzenie szerszych teorii miejsca etyki w życiu gospodarczym i społecznym prowadzi do odsłonięcia funkcji jaką pełni etyka w biznesie.
Najlepszym tego przykładem jest twórczość ekonomisty i filozofa moralnego Kennetha E. Bouldinga.
Jego teoria ukazuje trzy podsystemy życia społecznego: wymiany, groźby i integracji.
System integracji oparty jest na wcielaniu w życie na wszystkich szczeblach życia społecznego wspólnego systemu wartości. Zadanie to ma wypełniać: rodzina, szkoła, kościoły, państwo. Dzięki tym instytucjom z osób działających ze względu na swój własny interes tworzy się wspólnota.
Amerykanie są świadomi tej funkcji etyki. Odwołanie do wspólnych wartości jest charakterystyczne dla amerykańskiego etosu narodowego. Dlatego jeśli chodzi o zagrożenie interesów gospodarczych Stanów Zjednoczonych Amerykanie skłonni są do powoływania się na obronę zasad moralnych czy prawa człowieka. Wiedzą bowiem, co podkreśla Kenneth E. Boulding, że „instytucje wymiany nie rozwijają same w sobie dostatecznie systemu integracji.” Nieraz należy odwołać się, szczególnie w sytuacji zagrożenia, do wspólnych wartości.
Etyka jest ważna dla efektywnego działania gospodarczego, gdyż brakuje „ efektów emocjonalnych, dlatego nie wywołują one uczuć lojalności, oddania ani poświęcenia. Właśnie bez nich , wedle Kennetha E. Bouldinga nie możliwe jest funkcjonowanie społeczeństwa zapewniającego ramy dla działania biznesu.. W momentach szczególnych wymagane są inne motywacje niż te, które stanowią inspiracje działań gospodarczych. W społeczeństwie, gdzie dominują instytucje wymiany rośnie, więc również potrzeba nauczania wspólnie uznanych zasad moralnych i jest to zadanie, które stoi przed etyką.
W ujęciu Kennetha E. Bouldinga etyka biznesu ma zapobiegać łamaniu zasad moralnych chroniąc społeczeństwo przed dezintegracją. „Istnieje bowiem, przestrzega autor, poważne niebezpieczeństwo, że instytucje rynkowe mogą rozwijać w jednostkach zarządzających szkodliwy typ etyki osobistej niebezpieczny dla przetrwania tychże instytucji. U człowieka, którego życie upływa niemal wyłącznie wśród ksiąg rachunkowych i który całą swą uwagę skupia na szczegółach życia ekonomicznego i organizacji, internalizacja podstawowych cnót: uczciwości i rzetelności ulega stopniowemu osłabieniu. System wymiany niemal zawsze dostarcza jednostkom możliwości uzyskania indywidualnych korzyści przez poświęcenie zasad moralnych.”
Rolą etyki biznesu jest nie tylko uświadomienie zasad moralnych, lecz przede wszystkim przekonanie o konieczności ich przestrzegania dla dobra wszystkich.
Nowej argumentacji za racja uprawiania etyki biznesu jako przedmiotu akademickiego poszukuje Norman E. Bowie.

POZIOMY ROZWAŻAŃ ETYKI BIZNESU.
MIKRO problemy moralne wynikające z indywidualnych działań: przekraczanie norm, uzasadnianie praw jednostkowych, granice zobowiązań względem organizacji,
MEZO odpowiedzialność przedsiębiorstwa, problemy zarządzania,
MAKRO moralna ocena działania rynku, ocena funkcjonowania zasady sprawiedliwości
GLOBALNY odpowiedzialność przedsiębiorstw w skali globalnej

Pytania do testu:
Etyka biznesu kiedy powstała? (Arystoteles i lata 80 XX wieku)
Czy uprawianie biznesu wyklucza postawy etyczne. Analiza słowa business i ethics i ethos.
Jakie są cele uprawiania etyki biznesu?
Jakie są poziomy rozważań etyki biznesu?